Opnieuw wordt de discussie over het belang van het Fort Sint Michiel (1641) door voor- en tegenstanders nieuw leven ingeblazen. Historicus en journalist Frans Pollux is helder in zijn visie: “Het is zo vermoeiend om telkens opnieuw aan de politiek te moeten uitleggen waarom erfgoed zo belangrijk is voor de stad, waarom het bewaard en zichtbaar moet blijven.”
Tekst: Rob Buchholz | Beeld: Leon Vrijdag
Toen de Venlose raad zich medio december kritisch uitliet over de toekomstplannen voor het Kazerneterrein was er hoop voor Stichting Ons Fort en het bijbehorende Fort Museum, waar het verhaal van de Venlose krijgsgeschiedenis wordt verteld. Veel raadsleden spraken zich positief uit over het belang van de Venlose cultuurhistorie en waren van mening dat er te weinig Fort zichtbaar was in die nieuwe plannen. Goede hoop voor de Stichting die strijdt voor zoveel mogelijk behoudt van het Fort. Een dag later was alles anders. Plotseling kreeg Corina Brouwers het bericht dat binnen een aantal dagen potentiële kopers een kijkje kwamen nemen in het gebouw waarin het museum gevestigd is. “Als iemand dit pand koopt, moeten wij binnen 28 dagen vertrokken zijn. Nee, een alternatief is er niet voor dit museum.”
Op scherp gezet
Brouwers is van mening dat de gemeente de zaak bewust op scherp heeft gezet door plotseling met potentiële kopers aan te komen. “Jarenlang hebben we niemand gezien en daags nadat de raad ook kritisch was over de plannen voor het Kazerneterrein gebeurt dit. Dat is toch vreemd? Zelfs de raadsleden wisten hier niets van af. Nee, procederen om de plannen stil te leggen, kunnen we niet. In het verleden zijn we al twee keer bij de Raad van State geweest, maar toen ging het om procedurefouten. Daarvan is nu geen sprake. Met de steun van de raadsleden kunnen we het project wel vertragen en het belang van de cultuurhistorie voor Venlo opnieuw onder de aandacht brengen.”
Belangen van het Fort
Terug naar het betoog van Frans Pollux. Zowel hij als diverse andere betrokken Venlonaren strijden al jaren voor het belang van onder andere het Fort. “Het is triest dat we telkens weer moeten strijden,” aldus Pollux. “Begrijp mij niet verkeerd. Ik vond het echt supertof dat er nu een realistisch plan ligt voor het Kazerneterrein, maar waarom moet het Fort wéér het onderspit delven? Weet je wat grappig is? Politici die dit nu bedenken, zaten in het verleden in de oppositie en klaagden dat bij alle plannen het belang van het Fort werd vergeten. En nu? Nu vergeten ze het zelf. Volgens mij kun je een heel groot deel van het Fort laten zien zonder de nieuwe plannen aan te tasten. Helaas zit er op dit moment niemand aan tafel die voor de belangen van het Fort opkomt. Dat stelt mij zo teleur.”
Verbinden
Toch zijn er tegenstanders die het belang van het Fort of andere historische gebouwen en vondsten maar niet willen inzien. Frans Pollux legt het graag nog een keer uit. “Het verleden van een stad zorgt voor verbinding in het heden. Onze historie was belangrijk voor de Venlonaren die hier eeuwenlang woonden, maar nog veel meer voor de nieuwkomers. Studenten, arbeidsmigranten, kenniswerkers et cetera. Die kun je nog beter aan Venlo binden door juist te laten zien hoe rijk je historie is, hoe lang de stad al bestaat en wat hier allemaal gebeurd is. Je kunt moderne apps ontwikkelen, websites bouwen, maar de beste manier is nog altijd om die stapel stenen te laten zien en het verhaal erachter te vertellen. Juist op die manier komt het verleden echt tot leven en dat spreekt veel meer tot de verbeelding. Confronteer nieuwkomers met het rijke verleden van deze prachtige stad. En juist die mensen die in die nieuwe wijk moeten gaan wonen. Bij het Fort en het museum wordt het verhaal verteld van aanvallen, verdedigen en de waanzin van oorlog. Alles heeft met elkaar te maken en het komt samen in die stapel stenen.”
Steun
Corina Brouwers is blij met alle steun die ze krijgt. Zij en de ruim 60 vrijwilligers mochten in de afgelopen drie jaar bovendien meer dan 15.000 bezoekers in het museum ontvangen. “Niet alleen individuele historici laten van zich horen, wij zijn tevens in gesprek met belangenorganisaties zoals het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. We overleggen regelmatig met diverse partijen en hopen dat invloed van buitenaf veel Venlonaren wakker schudt. Wie een andere stad bezoekt, wil vaak historie zien. Waarom is dan de geschiedenis van je eigen stad niet belangrijk. Ik hoop dat veel Venlonaren de komende tijd openlijk gaan steunen. Veel mensen van buitenaf die ons museum bezoeken zeggen jaloers te zijn op de prachtige schatten die Venlo in haar bezit heeft.” Ook historicus en docent Marcel Hogenhuis verbaasd zich telkens weer over de lichtzinnige wijze waarop beleidsbepalers met de geschiedenis van de stad omgaan. “Als we de Venlose historie alleen maar willen belichten op glaspanelen langs wegen en bruggen, moet het Fortmuseum vandaag nog dicht. Haar vrijwilligers bewijzen echter dat je met veel passie en weinig middelen veel mensen naar Blerick lokt dankzij de unieke vondsten en rondleidingen op locatie. Als de gemeente dit museum opdoekt en het unieke fort onder schoffelt, wordt ‘Het Verhaal van Venlo’ er een van holle frasen, gemiste kansen en loze beloftes.” Dan is er nog de actiegroep Red ons Fort. Zij laten weten zich te willen concentreren op het behoud van het Fort en niet betrokken wil worden bij andere belangen. Graag gaan zij in gesprek met belanghebbenden om te kijken hoe het Fort verder zichtbaar gemaakt kan worden. De actiegroep laat nadrukkelijk weten geen andere belangen te hebben.
Commercieel belang
Brouwers kan zich volledig vinden in de uitleg van Hogenhuis. “Op dit moment lijkt de commercie belangrijker dan het verhaal van de geschiedenis. De gemeente wil blijkbaar zoveel mogelijk grond en panden verkopen, maar zo blijft er minder openbare ruimte over. Het resultaat? Meer woningbouw, maar de kwaliteit en kwantiteit van toeristen die naar Venlo komen, gaat omlaag. Bovendien kan het Fort een belangrijke schakel vormen tussen de inwoners van Venlo en Blerick.”
Secretaris Michel Wijlaars van Stichting Ons Fort toont historische vondsten
Sfeer en beleving
Een van de tientallen vrijwilligers bij het museum is bij de nieuwe secretaris Michel Wijlaars. “Hier op deze plek kunnen wij het beste ons verhaal van het Fort vertellen. Dat kan toch nergens anders. Dit museum hoort op deze plek. Hier zijn de historische materialen van de Venlose krijgsgeschiedenis gevonden en kunnen we rondleidingen verzorgen. De sfeer draagt bij aan de beleving van het verhaal. In het museum liggen honderden voorwerpen die dateren uit alle tien de tijdperken van de stad. Dat is echt uniek. Mensen met historisch besef weten dat. Helaas is daarvan nog steeds niet iedereen zich bewust. We moeten trots zijn op wat we hebben. Dit Fort hoort niet onder de grond. Deze honderden historische voorwerpen leg je niet in een depot. Je moet het juist laten zien en het verhaal vertellen. Nee, ook wij zijn niet tegen het plan om hier een wijk te bouwen, maar betrek het Fort en dit museum erin. Venlo wil zo graag meer porum krijgen. Dat krijg je juist door bijzondere locaties als deze uit te lichten en niet door alleen maar huisjes te bouwen en weer een laag zand over dit historische Fort te gooien. Er zijn tal van voorbeelden te noemen in de gemeente Venlo waar dit in het verleden ook mee is gebeurd. Denk bijvoorbeeld aan de oude indeling van De Keulsepoort. In al zijn pracht simpelweg verdwenen. En juist daar zijn wij inzake het Fort ook bang voor. Wij bruisen van de energie en wille graag meedenken, maar geef ons dan ook de kans en dreig niet met potentiële kopers die ons eruit willen zetten. Dat zou een verlies voor Venlo zijn.”
Brouwers vraagt zich tenslotte af waarom de Venlose politiek in het verleden het belang inzag en nu niet meer? “Begin november 2013 heeft de toenmalige wethouder Beurskens kenbaar gemaakt dat fort Sint Michiel blootgelegd zou worden. Op 13 november 2013 gaf de gemeenteraad nog aan unaniem positief te zijn over de plannen van het college om het fort volledig op te graven. In de nieuwe stedenbouwkundige visie van West 8 is echter helemaal geen sprake meer van blootleggen van fort Sint Michiel. Sterker, dat wat nu reeds is opgegraven, verdwijnt voor een groot deel weer onder de grond. We begrijpen dan ook niet dat de stedenbouwkundige visie op zoveel punten afwijkt en niet voldoet aan de wens van deskundigen om dit unieke erfgoed te laten herleven.”
