Terwijl op de Groote Heide het vliegveld Fliegerhorst in ras tempo vorm kreeg, probeerden de Duitsers in andere delen van de gemeente zo min mogelijk als de strenge bezetter over te komen. Een rare gewaarwording voor de Venlonaren omdat maatregelen en beperkingen steeds strenger werden.
Tekst: Rob Buchholz | Beeld: archief VenloVanbinnen
Het waren kleine maatregelen die stap voor stap het leven van de bevolking steeds verder beperkten, levensvreugde liet verdwijnen en de angst voor de toekomst deed toenemen. Achtereenvolgens ontstond er een legitimatieplicht, verlaging van het vet-rantsoen, beperking van benzinegebruik, het instellen van de avondklok en bleken veel consumptiemiddelen steeds beperkter verkrijgbaar. Zo had ieder gezin per week recht op één ons kaas, één ei en één brood. Ook de tabaksvoorraad ging aan banden en werd in de loop van 1941 steeds duurder. Later dat jaar volgden censuur van de pers en kregen culturele instanties in Venlo de opdracht zich te houden aan de visie van het Nationaal Socialisme.
Bezetting gebouwen
Behalve de maatregelen en beperkingen namen de Duitsers ook steeds meer bezit van Venlose gebouwen. Hotel Wilhelmina moest van naam veranderen en ging verder als Hotel Ensink, de naam van de eigenaar. Tevens kregen de zusters van Klooster Bethanië de opdracht te vertrekken omdat de bezetter het gebouw nodig had voor opslag van materialen. Verder kreeg Café Vossen, gevestigd op de Markt, de functie van trefpunt van de Duitse Wehrmacht. Diverse Venlonaren moesten zich overigens onder dwang bij deze legereenheid aansluiten. Hun opdracht was om aan het Russische front mee te strijden tegen het communisme. Veel Venlose soldaten sneuvelden tijdens die strijd. \
Burgemeester Berger
Burgemeesterswissel
Ondertussen had Burgemeester Bernard Berger zijn ontslag ingediend toen hij door de NSB-Gouverneur de verplichting kreeg opgelegd om te handelen volgens het gedachtegoed van diezelfde NSB. Jo Zanders nam de taken van Berger over. Een stap die bij veel Venlonaren voor vragen zorgde. Als Berger weigerde zich aan het opgelegde beleid van de bezetter te houden, hoe kon Zanders dat dan wel doen? Vanaf het eerste moment had hij de schijn tegen en kreeg de bijnaam van ‘foute burgemeester’. NSB’ers waren overigens nog meer gehaat bij de Venlose bevolking dan de Duitsers.
Maatregelen tegen Joden
De meest ingrijpende maatregelen nam de Duitse bezetter tegen de Joden. Zij werden het kind van de rekening. Een feit dat al jaren bekend was, maar nu ook in Venlo voelbaar en zichtbaar werd. Joden van Duitse afkomst probeerden immers al geruime tijd om de grens over te steken en in Nederland onder te duiken. Uit angst voor de maatregelen en haat in eigen land. Maar ook in Venlo kreeg deze groep met steeds strengere regels te maken: een bioscoopverbod, registratieplicht, aparte scholen voor Joodse kinderen, ontslag van Joodse ambtenaren en uiteindelijk in 1942 de verplichting van het dragen van een Jodenster. Tussen augustus en november 1942 zijn in totaal 50 Venlose Joden afgevoerd. Tijdens de hele Tweede Wereldoorlog gaat het om een aantal van 126. Van deze groep verloren 70 mensen het leven in de diverse kampen als Vught en Ochten.
Vormen van verzet en protest
De Venlose bevolking probeerde op eigen kleine wijze verzet te tonen. Soms uniek en ludiek, soms met gevaar voor eigen leven of vrijheid. Zo ontstond de verspreiding van illegale kranten en de oprichting van de O.D. (Orde Dienst). De spil in het geestelijk verzet was Deken Van Oppen. Hij kwam in opstand tegen de Duitse films die in Venlose bioscopen te zien waren. Diverse keren moest hij daarvoor bij de bezetter op het matje komen. Van Oppen trok er zich niets van aan, met als gevolg dat hij in september 1942 werd opgepakt en in Kamp Amersfoort terecht kwam. In januari 1943 volgde een overplaatsing naar Kamp Vught. Daar overleed hij een maand later. Een andere kleine verzetsdaad werd uitgevoerd door Piet van der Hoef en Hein Detillon. Zij pleegden in de Mercatorstraat een aanslag op twee Duitse onderofficieren. Vanwege hun jeugdige leeftijd kregen de Venlose jongens slechts een tijdelijk verblijf in het tuchthuis opgelegd. Het had ook anders kunnen aflopen. Als protest tegen de opgelegde cultuurmaatregelen besloten veel muziek- en zangverenigingen hun activiteiten stil te leggen. Zo ook Venlona. Het bestuur bleef echter regelmatig bij elkaar komen onder de naam Kaartclub Snip Snap Snobel.
De bussen op het Nolensplein
Door de aanleg van vliegveld Fliegerhorst bleef de Venlose binnenstad leven. Zo kwamen in de haven dagelijks schepen aan met materialen die van belang waren bij de bouw van het vliegveld. Ook trokken maandenlang honderden vrachtwagens vol heiplaggen, gestolen van weilanden gelegen aan de Peel, richting de stad. Het Nolensplein werd een verzamelpunt van bussen die arbeiders (afkomstig uit het hele land) naar de Hei vervoerden om mee te helpen met de aanleg. Hoewel de Fliegerhorst al vanaf 18 maart 1941 in gebruik werd genomen was het vliegveld pas eind 1942 grotendeels klaar. Het totale kostenplaatje bedroeg 60 miljoen gulden, vergelijkbaar met nu 360 miljoen euro.
