In dit achtste deel van de geschiedenis van Venlo kijken we naar de ontwikkelingen in de zestiende eeuw. Een periode van economische bloei, maar waar na het Verdrag van Venlo in 1543 meer onrust ontstaat. Als vestigingsstad staat Venlo hoog aangeschreven, als sterk economisch bolwerk ontstaan er echter de eerste scheurtjes.
Tekst: Rob Buchholz | Beeld: archief VenloVanbinnen
‘Spaanse ridders en Fransen, waogdeheej vruuger eur kanse. Schienbaar ware die toen al gaer net as weej noow Venlonaer.’ Deze bekende passage uit het liedje Gaer Venlonaer slaat terug op de diverse belegeringen die de stad in de afgelopen eeuwen heeft moeten ondergaan. Diverse aanvallen mislukten, zoals die van 1511, het jaar dat landvoogdes Margaretha van Oostenrijk probeerde om de stad Venlo te veroveren. De derde belegering in korte tijd, maar ook deze aanval werd afgeslagen. Een daad die behoort tot de grootste gebeurtenissen uit de historie van Venlo.
Gildes en stapelrecht
Als dank voor de geleverde strijd besloot Hertog van Gelre om de beschadigde stadsmuren te laten herstellen. Tevens gaf hij Venlo als enige stad van het overkwartier het recht om bier te brouwen. Alle burgers hadden het recht om na betaling van zes goudguldens toe te treden tot het gilde van brouwers. En dat was niet het enige gilde dat in deze periode van bloei ontstond. In de daaropvolgende decennia werden gildes opgericht voor vleeshouwers, timmerlieden, linnenwevers, bont- en pelswerkers plus marskramers. De ligging aan de Maas gaf Venlo een bevoorrechte economische positie. Zo besloot Hertog Karel van Gelre tijdens een geschil tussen Venlo en Roermond over het stapelrecht om dit in het voordeel van Venlo te laten uitvallen. Het stapelrecht was van groot economisch belang omdat koopwaren eerst in de betreffende stad langs de Maas te koop moeten worden aangeboden, voordat schippers met het waar mochten doorvaren. Veel kooplieden en handwerkers kozen mede daarom Venlo als vestigingsplaats. Het inwoneraantal van de stad liep in de de eerste helft van de zestiende eeuw op tot 4400.
Verdrag van Venlo, geschilderd door Lambert de Hondt de Oudere.
Verdrag van Venlo
Behalve de oprichting van diverse gildes werd tevens begonnen met de bouw van diverse belangrijke gebouwen, zoals het Romerhuis (in 1521), het grote huis bij Klooster Mariaweide (1520) en het gasthuis Sint Jacob (1533). De eerste scheurtjes dienen zich aan na 1530. Zo komt Karel van Egmond, de Hertog van Gelre, in 1538 te overlijden. Zijn opvolger is Willem V (van Kleef). Een jaar na zijn aanstelling brengt hij een bezoek aan Venlo en bevestigt alle privileges die de stad door zijn voorganger zijn toebedeeld. Echter in 1543 slaagt Karel V er in om het hertogdom Gelre in te lijven. Hij sluit het Verdrag van Venlo en stelt René van Chalon aan als stadhouder. Door dit verdrag verloor Gelre haar zelfstandigheid en vallen alle Nederlandse gewesten onder de Habsburgse keizer. Na ondertekening van het verdrag dwong Karel V af dat de Hertog van Gelre, Willem van Gullik, voor hem op de knieën gaat (zie afbeelding boven). Daarmee was het Gelders verzet definitief verbroken. Ook ontstond in die jaren de eerste onrust over het geloof, met name de opkomst van het protestantisme zorgde voor tweespalt onder de bevolking. Zo gaf Karel V in 1551 de opdracht om verboden protestantse boeken te verbranden.
Verloren handelsrechten
Was het dan allemaal kommer en kwel voor Venlo na de machtsoverdracht? Nee! Karel V beloonde de stad in 1543 met een oorkonde van de 200 jaar eerder verkregen stadsrechten. Het was echter wel een pleister op een groeiende wond. Zo verloor Venlo in de daarop volgende jaren haar handelsrechten. Schippers vanuit Luik en Maastricht mochten ongehinderd de stad en haven passeren. Het gevolg was dat veel kooplui kozen voor een andere plek om handel te drijven en Venlo verlieten.
In 1568 start de Tachtigjarige Oorlog waarbij het conflict ontstaat tussen het katholieke Spanje en de protestantse Staten Generaal. Venlo besluit in 1579 zich aan te sluiten bij de Unie van Utrecht. Dit is een schriftelijke overeenkomst tussen een aantal Nederlandse gewesten, die het doel hadden om de Spanjaarden te verdrijven, maar waarin tevens een aantal staatkundige zaken werden geregeld op het gebied van defensie, belastingen en godsdienst. Venlo fungeerde daarbij als slot op het Maasdal. Het waren echter de Spaanse troepen die het overkwartier beheersten. Daarmee werd de stad een soort van staatseiland in een door de Spanjaarden beheerst gebied.
Bronnen:
Venlo 20 eeuwen wonen aan de Maas – M. Dolmans, F. Hermans e.a
Historische stedenatlas van Venlo – F. Hermans e.a.
Venlo in Jaartallen – J.P van Gasselt
