VenloVanvruuger: Hoe de kerstboom in Venlo verscheen en nooit meer verdween

Enkele dagen nadat Sinterklaas met de stoomboot vertrokken is, gaan de lampjes in de vorm van een kerstboom weer branden op de toren van Nedinsco.
Tekst: Sef Derkx | Beeld: Leon Vrijdag & Collectie Sef Derkx
Het is jammer dat er geen echte kerstboom meer staat, zoals dit vroeger het geval was. Het heeft te maken met geld en veiligheid. De denkbeeldige boom is een initiatief van de Kiwanis Club Venlo, de lampjes kunnen gesponsord worden voor een goed doel.
De Nedinsco is een voor Venlo iconisch gebouw in Bauhaus-stijl, ontworpen door de architecten Hans Schlag en Johannes Schreiter. Opdrachtgever begin jaren twintig van de vorige eeuw was het optisch bedrijf Carl Zeiss uit Jena. De fabriek produceerde onder andere periscopen. Om deze te testen verrees in 1930 een zesendertig meter hoge toren bij het hoofdgebouw.

In het van origine Duitse bedrijf werd Kerstmis gevierd. Er zijn enkele foto’s van voor de oorlog bewaard gebleven van het kantoorpersoneel bij de kerstboom. Van de gepensioneerd medewerker Jan Sterk hoorden we dat eind jaren vijftig, begin jaren zestig voor het eerst een kerstboom op de toren werd geplaatst. Het werd een traditie. Toen het bedrijf deze in 1990 onderbrak, stak een storm van protest op. Een jaar later stond de boom er weer.
De kerstboom is een Duitse traditie die rond het midden van de negentiende eeuw overwaaide naar Nederland. Op zoek naar de eerste vermelding ervan in Venlo, kwamen we uit bij de Venloosche Courant van 17 december 1887. In een kort berichtje lezen we dat er een grote kerstboom zal worden ‘opgericht’ in de Nederlands Hervormde Kerk, de Sint-Joriskerk dus. Alle negentig kinderen ‘rijk en arm, van ouders tot dit kerkgenootschap behoorende’ zullen onder de kerstboom cadeautjes aantreffen.
Het moet een doorslaand succes geweest zijn. In de volgende jaren lezen we steeds opnieuw over een kerstboom in de Sint-Joriskerk. Er wordt zelfs een heus Kerstboom-Comité gevormd. Wie wil komen, moet beschikken over een toegangsbewijs. In de weken voorafgaand aan het kinderfeest werden giften ingezameld om cadeautjes voor de kinderen te kunnen kopen. In 1889 wordt er chocolade uitgedeeld, die geschonken was door een gulle gever: de firma Van Houten in Weesp.

Goed voorbeeld doet goed volgen. Ook de katholieke charitatieve Sint-Vincentiusvereniging en Piusvereniging gingen kerstfeesten organiseren met als stralend middelpunt een kerstboom. Een redacteur van de Venloosche Courant is Tweede Kerstdag 1901 in het lokaal van de Sint-Vincentiusvereniging aan de Houtstraat aanwezig: ‘Wie op zo’n avond getuige is van de gelukkige en stralende gezichtjes der misdeelden, voelt zijn hart opengaan en kan niet nalaten deze schone vereniging te steunen.’
Er zijn tegen het einde van de negentiende eeuw en in het begin van de twintigste eeuw opvallend veel acties voor hulpbehoevenden in Venlo. Overigens niet alleen van religieuze organisaties. In de aanloop naar de Vastelaovend deelden Jocus en De Wannevleegers bijvoorbeeld brood en spek uit. De wijdverbreide armoede hangt ongetwijfeld samen met het faillissement in 1883 van de Wolters Bank. De kooplieden Jean en Jacob Wolters hadden een groot en bekend kassierskantoor aan de Houtstraat. Door het faillissement van de Roermondse papierfabriek Burghoff kwam de Wolters Bank in 1882 in grote moeilijkheden. De broers Wolters hadden vier ton in Burghoff gestoken en waren die kwijt. Daardoor moesten de betalingen worden gestaakt. Daarvan waren niet alleen vele kleine spaarders uit Noord-Limburg de dupe, maar ook bedrijven als de steenfabriek Canoy-Herfkens in Tegelen en de Venlose graanhandel Van Oeyen-Houben. De laatste ging in 1883 zelfs failliet. Omdat beide firmanten hadden gefraudeerd met geld van de Burgerlijke Godshuizen en het Venlose weeshuis, werden ze in 1884 naar de gevangenis gestuurd, waar ze na enige jaren overleden.

Kort na 1910 verschijnen in de krant advertenties, waaruit we op kunnen maken dat de kerstboom ook bij particulieren thuis staat. Winkeliers laten weten dat er kaarsjes en versierselen voor de kerstboom te koop zijn, maar ook complete kerstgroepen en losse figuren zoals kribbekindjes, herders, koningen en schaapjes.
Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl