Onder uitzonderlijke omstandigheden is de mens geneigd om complexere verklaringen te zoeken voor gebeurtenissen dan de feiten rechtvaardigen. Dit resulteert in fantasievolle complottheorieën, vermeende samenzweringen en hardnekkige mythes. De Venlose oorlogshistorie kent daarvan enkele smeuïge voorbeelden. Mag ik u in deze column voorstellen aan ‘Vrolijke Frans’?
Tekst: Marcel Hogenhuis | Beeld: Leon Vrijdag & archief Marcel Hogenhuis
Met ‘Vrolijke Frans’ werd de eenling bommenwerper bedoeld, die tijdens de oorlogsjaren vrijwel elke nacht het Duitse oorlogsvliegveld op de Grote Heide ‘bezocht’. Hij wierp dan enkele bommen af en verdween daarna rap weer van het toneel. Keer op keer bleek Vrolijke Frans de Duitse luchtafweer op en rondom het vliegveld te slim af. Dat droeg ongetwijfeld ertoe bij, dat Vrolijke Frans tot op de dag van vandaag een begrip is onder de oudere Venlonaren. Die wisten het zeker: de nachtelijke bezoeker uit Engeland was Venlonaar Lou van den Akker (geb. 10 april 1917) die bij de Royal Air Force vloog.
Waar komt die mythe dan toch vandaan? Welnu, vanaf het voorjaar 1942 begon de RAF met stooraanvallen tegen Duitse nachtjachtvliegvelden. De opzet was om het vliegbedrijf boven de Duitse basissen te ontregelen. De hoop was dat dan nachtjagers minder slachtoffers maakten onder de Britse formaties. De Venlonaren begrepen natuurlijk niet wat dat ene vliegtuig nu elke nacht boven Venlo kwam doen, wel dat dit toestel enkele bommen afwierp. Men zocht en vond een verklaring: die ‘Einzelgänger’ moest wel een Venlonaar zijn die met deze actie zijn beproefde stadgenoten een hart onder de riem kwam steken. De mythe van Vrolijke Frans was geboren, maar zoals met alle mythes vertellen de feiten een ander verhaal.
Reserve Sergeant vlieger Lou van den Akker (collectie NIMH)
Allereerst zijn het altijd wisselende Britse bemanningen geweest, geen Venlonaren in RAF-dienst, die op dit soort missies werden uitgezonden. Na de oorlog bezwoer Lou van de Akker aan zijn Venlose jeugdvriend Huib Straatman, dat hij tijdens de oorlog nooit boven Venlo had gevlogen. Vrolijke Frans was ook niet Wim Rieter (geb. 31 augustus 1916), zoon van de Venlose Pope-directeur. Hij sneuvelde in april 1942 tijdens de start met een viermotorige bommenwerper, nog vóór dat Vrolijke Frans frequent boven Venlo verscheen.
Ten tweede hebben sommige bemanningen hun inzet met de dood moeten bekopen: zij stortten of voortijdig neer of keerden nooit meer terug van een missie. Dit overkwam bijvoorbeeld een Britse Mosquito van 23 squadron RAF in de nacht van 28 op 29 juli 1942. Dit toestel werd neergehaald bij Haps door een Venlose nachtjager die erop uitgestuurd was om de ‘Bomber vom Dienst’ te onderscheppen. De tweekoppige bemanning kwam om het leven. De stooraanvallen tegen Fliegerhorst Venlo bleven doorgaan tot de Luftwaffe de basis verliet in september 1944.
De Duitse bezetting heeft vele donkere schaduwen gebracht in oorlogstijd, maar Vrolijke Frans was een van die bemoedigende lichtpuntjes die de hoop op betere tijden levend hield.
Vrolijke Frans boven vliegveld Venlo (dagboek F.Verstraeten)
